با وجود این که همگی ما مسائلی راجع به عوارض داروی فیناستراید شنیده‌ایم اما این حقیقت انکارناپذیر است که فیناستراید به عنوان یک داروی ایمن و موثر در درمان ریزش موی آندروژتیک توسط سازمان غذا و دارو امریکا (FDA) به تأیید رسیده است پس این‌همه حرف و حدیث راجع به داروی فیناستراید از کجا منشأ می‌گیرد؟ در مطلب استفاده از فیناستراید در درمان ریزش مو به تاثیر این دارو و نحوه عملکرد در آن در درمان ریزش مو پرداختیم و در این مقاله تلاش شده است از دریچه تجربیات پزشکان در استفاده بیمارانشان از فیناستراید به مساله عوارض فیناستراید پرداخته و در پی آن راهکاری برای کاهش این عوارض ارائه شود.

بررسی عوارض فیناستراید بر اساس تجربه پزشکان در تجویز آن برای بیماران خود

انجمن بین‌المللی متخصصین پیوند موی طبیعی (ISHRS) در نشست سالانه خود در سپتامبر ۲۰۱۵ جلسه‌ای برای جمع‌آوری اطلاعات به‌روز شده و بدون هیچ‌گونه سوگرایی متخصصین پیوند مو جهت بررسی نظرات ضد و نقیض در رابطه با عوارض استفاده از فیناستراید و ارائه نتایج آن به جامعه جهانی تشکیل داد، خلاصه این جلسه که در مجله این انجمن در شماره فوریه ۲۰۱۶ به چاپ رسید در ادامه می‌آید:

ابتدا به تعریف اصطلاح "سندرم بعد از فیناستراید (PFS)" که قبلا توسط تعدادی از پزشکان پیشنهاد شده بود می‌پردازیم. اکثر عوارض شناخته شده فیناستراید از جمله کاهش تمایلات جنسی و حجم مایع منی و رشد سینه‌ها با قطع این دارو کاملا از بین می‌روند اما با این وجود برخی از نظرات در مورد امکان باقی ماندن برخی از عوارض پس از قطع این دارو همیشه مورد توجه بوده است. سندروم بعد از فیناستراید به تعدادی از عوارض فیناستراید که در نتیجه استفاده مداوم از فیناستراید در طول مدت استفاده از فیناستراید که حتی ممکن است بعد از قطع مصرف آن نیز تا زمان طولانی ادامه یابد اطلاق می‌گردد، البته عموما اشاره این سندروم به عوارض جنسی مانند کاهش تمایلات جنسی و اختلال نعوظ اشاره دارد.

البته اگرچه برخی از یافته‌های پاتوفیزیولوژیک و دموگرافیک به علائم و نشانه‌های این سندرم اشاره دارد اما به‌ هرحال انجمن بین‌المللی متخصصین پیوند مو نقل کرد که: به دلیل عدم وجود تحقیقات مناسب در این زمینه از کاربرد نام این سندرم به دلیل عدم اثبات قطعی آن، اکراه دارد اما با این وجود این انجمن به‌طور جدی تأکید دارد که پیش از تجویز این دارو برای بیمار، راجع به مزایا و معایب آن برای بیماران توضیحات لازم داده شود. مخصوصاً در مواردی که انواع دیگر داروهای درمان ریزش مو، پاسخگوی بیمار نبوده‌اند و لزوم تجویز این دارو جهت درمان ریزش مو اجتناب ناپذیر است چراکه فیناستراید قوی‌ترین داروی شناخته شده جهت جلوگیری از ریزش موی آندوژنیک می‌باشد.

مطالعات اپیدمیولوژیک گزارشاتی از عوارض جنسی این دارو به صورت کاهش تمایلات جنسی در برخی بیماران داشته است و این موارد با حضور برخی از فاکتورهای تأثیر گذار خاص حتی افزایش نیز یافته‌اند، فاکتورهایی همچون افزایش سن، دیابت، فشارخون، بیماری‌های عروق محیطی، مشکلات روانی مانند افسردگی، اعتیاد به الکل، سیگار و داروهای مختلف. البته باید به این نکته هم دقت داشت که وقتی از یک فرد که انتظار دارد با مصرف یک دارو دچار مشکلات جنسی (مثل کاهش تمایلات، مشکلات نعوظ و یا کاهش حجم مایع منی) شود در این موارد سوال می‌شود، به‌تبع در گزارشات وی نیز این موارد به‌صورت کاذب افزایش می‌یابد، چنانکه این افزایش در مطالعات بالینی در گروه‌های دارونما (قرص‌های بدون مواد دارویی فقط به شکل دارو با گچ ساخته می‌شوند) و با افزایش سن افزایش می‌یابد. شیوع بروز این مشکلات با فیناستراید ۱ میلی‌گرم بسیار نادر و بیشتر در ارتباط با گزارشات مشابه در بیمارانی است که به دلیل مشکلات پروستات فیناستراید ۵ میلی‌گرم استفاده می‌نمایند.

در مطالعات محدودی که در ارتباط با سندروم بعد از فیناستراید انجام شده است نگرانی‌هایی از باب مناسب نبودن طراحی مطالعه یا نتیجه‌گیری آن شامل انحراف در انتخاب بیمار، مناسب نبودن گروه شاهد، کمی نبودن معیارهای اندازه‌گیری، در ارتباط با هر دو داروی فیناستراید و دوتاستراید (داروی جدید مشابه فیناستراید) وجود دارد. همچنین مطالعات حیوانی، به دلیل تفاوت‌های فیزیولوژیک و برخی جنبه‌های متفاوت انسان و حیوان چندان قابل تکیه نیستند.

نهایتا این انجمن در پی انتشار یک چکیده از تمام تحقیقات قابل اطمینان تحت عنوان توصیه‌نامه سلامت عمومی جهانی جهت "استفاده از فیناستراید" بر پایه تفاوت‌های ژنتیک و اطلاعات بیماری‌های نواحی و مناطق مختلف جهان می‌باشد که در مرحله اول این توصیه‌نامه در مرکز ملی سلامت امریکا و مرکز اطلاعات ژنتیک و بیماری‌های خاص امریکا در حال تدوین می‌باشد که به محض انتشار از همین طریق به اطلاع همگان خواهد رسید.

طریقه استفاده از فیناستراید جهت کاهش عوارض جنسی آن

طریقه پیشنهادی استفاده از فیناستراید به این صورت است که فرد با دوز هفته‌ای یک عدد فیناستراید ۱ میلی‌گرم درمان ریزش موی خود را شروع کند سپس بعد از دو هفته از شروع درمان دوز دارو را به هفته‌ای دو عدد افزایش دهد این روند افزایش به‌صورت هر دو هفته یک‌بار انجام می‌شود تا به دوز استاندارد یعنی روزانه یک عدد فیناستراید ۱ میلی‌گرم برسد، در این بین چنانچه بیمار حس کرد که با کاهش تمایلات جنسی یا مشکلات نعوظ مواجه شده است دوز دارو را کاهش و به مرحله قبلی رسانده و در همان میزان حفظ نماید.

به‌طور مثال اگر بیمار پس از دو هفته استفاده ۵ روز در هفته فیناستراید کاهش تمایلات جنسی حس نکرد دوز دارو را به ۶ روز در هفته افزایش دهد اما اگر حس کرد پس از دو هفته با این دوز دارو دچار کاهش تمایلات جنسی شده است به همان دوز قبلی یعنی ۵ روز در هفته بازگردد و با همین دوز دارو مصرف فیناستراید را ادامه دهد.

در پایان باید گفت تنها راه قطعی درمان ریزش مو آندروژنیک، کاشت مو می‌باشد و دارو درمانی تنها در موارد خاص و به تشخیص و تجویز پزشک مورد استفاده قرار می‌گیرد، در این بین داروی فیناستراید مانند یک تیغ دو لبه موثرترین دارو در کاهش ریزش مو و نیز دارای بیشترین عوارض جانبی است که بیمار می‌تواند با مشاوره و تحت نظر پزشک بیشترین بهره را همراه با کمترین عوارض از این داروی معجزه‌آسا داشته باشد.